Czy masz czasem uczucie, że Twoje pieniądze nie mają już takiej wartości jak kiedyś? Niestety, nie jest to jedynie nieprzyjemne wrażenie. Najprawdopodobniej doświadczasz już świadomie i na własnej skórze skutków inflacji. Jest ona jednym z bardziej istotnych zjawisk w ekonomii, o którym w ostatnim czasie słyszymy niemal codziennie. Czy wiesz czym dokładnie jest inflacja? Jak się ją mierzy, lub też jakie są jej rodzaje? Przyjrzymy się zatem bliżej problematyce inflacji i spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie, jak najlepiej Się przeciwko niej bronić.
Pojęcie, które powinien znać każdy
Inflacja jest jednym z podstawowych wskaźników ekonomicznych i nie dotyczy jedynie przedsiębiorców czy ekonomistów, ale także konsumentów, którzy nieświadomie mają wpływ na jej kształtowanie. Definiuje się ją jako wzrost poziomu cen (dóbr i usług) w gospodarce podczas pewnego okresu. Mówiąc prościej, wskazuje nam to o ile procent wzrastają ceny.
Inflacja występuje, gdy ceny produktów i usług stale rosną przez dłuższy czas, co obniża siłę nabywczą inymi słowy spada ilość towarów i usług, które konsument może nabyć za określoną jednostkę waluty. W praktyce wygląda to tak, że za 100 złotych kupisz dziś więcej towarów i usług niż będziesz móc kupić za to samo 100 złotych jutro lub kiedykolwiek w przyszłości.
Ważne, by uświadomić sobie, że inflacja nie jest wzrostem cen jednego produktu lub usługi. Inflacja jest szerszym pojęciem i określa raczej jednoczesny i ciągły wzrost cen wielu produktów, które kupujemy regularnie. Dlatego nie chodzi jedynie o wzrost ceny na rachunku za kupione przez Ciebie produkty spożywcze, ale tak ze o wzrost cen energii, usług publicznych, przemieszczania się i podróży i wielu innych dostępnych na rynku dóbr.
Przyczyny i typy inflacji
Rodzaje inflacji możemy rozróżnić według tego, co jest jej przyczyną. Często chodzi o nierównowagę pomiędzy dwiema głównymi siłami ekonomicznymi, czyli między popytem, a podażą. Podaż pokazuje, ile towarów lub usług jest produkowanych i sprzedawanych i jest kontrolowana przez przedsiębiorstwa, które oferują określone produkty lub usługi. Natomiast popyt wskazuje, ile produktów bądź usług jest kupowanych po określonej cenie i jest generowany przez konsumentów. Do inflacji dochodzi, kiedy popyt przewyższa podaż.
Inflacja popytowa
Kiedy inflacja jest napędzana przez popyt, wtedy ludzie są zainteresowani kupowaniem, co prowadzi do wzrostu cen. Podwyższenie cen zmusza pracujących do ubiegania się o wyższe pensje. Podwyższenie wynagrodzeń oznacza dla firm wyższe koszty, które prowadzą ponownie do podwyższenia cen, co ostatecznie prowadzi do spirali inflacyjnej. Wówczas nie da się już powiedzieć, czy wynagrodzenia wzrastają ze względy na rosnące ceny, czy ceny rosną ze względu na podwyższone pensje. Ten rodzaj inflacji występuje głównie w okresach wysokiego zaufania konsumentów do rynków, na przykład wtedy, gdy bezrobocie jest niskie, a płace wysokie.
Inflacja podażowa
W przypadku inflacji podażowej, ogólny poziom cen wzrasta ze względu na wzrastające koszty produkcji. Zdrożeć mogą na przykład materiały produkcyjne, czy też paliwa lub energia. Stawia to firmy w sytuacji, w której muszą podwyższyć ceny produktów i usług. Gdy pracujący widzą, że nie wystarcza im na tyle, co kiedyś domagają się większych wynagrodzeń, podwyższenie ich płac natomiast, jest już tylko furtką do popadnięcia w spiralę inflacyjną.
Istnieje także możliwość, w której inflacja jest skutkiem czynników innych niż gospodarcze. Katastrofy naturalne lub różne niespodziewane światowe wydarzenia mogą przyczynić się do problemów na przykład w łańcuchach dostaw czy braku dostępu do poszczególnych surowców lub towarów, w konsekwencji może to obniżyć ilość dostępnych produktów, co podniesie ich ceny.
Pomiar i formy inflacji
Mierzenie inflacji jest dość skomplikowane, ponieważ ceny nie rosną równomiernie. Przyjrzyjmy się temu, w jaki sposób jest mierzona inflacja i jakie są jej formy. Do mierzenia inflacji najczęściej używany jest wskaźnik cen konsumpcyjnych, którym kieruje się również GUS.
Wskaźnik cen konsumpcyjnych wykorzystuje do mierzenia inflacji tak zwany koszyk inflacyjny. Jest on zestawiany w sposób, aby możliwie najlepiej reprezentował nawyki konsumpcyjne przeciętnego obywatela. Każda pozycja w koszyku ma określoną wagę, w taki sposób, że te produkty, które gospodarstwa domowe kupują średnio najczęściej (produkty podstawowe) mają największe znaczenie w koszyku inflancyjnym. Inflacja dla każdego będzie prezentować się trochę inaczej ze względu na różniące się od siebie zwyczaje zakupowe każdego z nas.
Chociaż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych jest najprostszym i najczęściej używanym sposobem pomiaru, istnieją również inne metody na mierzenie inflacji.
- Indeks cen producentów i jego obliczanie jest ważniejsze raczej dla gospodarki niż dla konsumentów. Oblicza się go podobnie jak wskaźnik cen konsumentów, ale różni się tym, że opiera się na cenach surowców, które obejmują ceny żywności oraz produkty przemysłu wydobywczego i wytwórczego.
- Deflator PKB jest najbardziej kompleksowym sposobem mierzenia inflacji i odzwierciedla ceny wszystkich dóbr, które składają się na Produkt Krajowy Brutto. Wyliczenia te są jednak dość skomplikowane i nie stosuje się ich często w praktyce przy okazji bieżących analiz ekonomicznych, ponieważ podobnie jak indeks cen producentów, jest on przeznaczony raczej dla ekonomistów analizujących dane makroekonomiczne.
Inflacja jest dobra i zła jednocześnie
Wiemy już, że inflacja zwiększa koszty życia i obniża wartość oszczędności. Wraz z inflacją wzrastają również stopy procentowe, które mają ogromny wpływ na gospodarkę i rynek akcji. Kiedy inflacja jest pozytywną sprawą? To jest pytanie, które ludzie stawiają sobie często. Każdy wolałby, gdyby ceny nie rosły. Jednak bez inflacji, współczesna gospodarka nie mogłaby funkcjonować.
Umiarkowana inflacja jest oznaką wzrostu gospodarczego, a gdy utrzymuje się przez dłuższy czas przedłuża okres wzrostu gospodarczego. Dzieje się tak, ze względu na to, że ceny i płace rosną naturalnie i równolegle, co umożliwia ludziom konsumować, brać kredyty, a przedsiębiorcom osiągać większe zyski. Optymalna wartość inflacji wspiera wydawanie pieniędzy przez społeczeństwo i nie zachęca do oszczędzania zapewniając tym samym rozwój ekonomiczny.
Jeśli gospodarka nie funkcjonuje pełną parą oznacza to, że istnieje gdzieś niewykorzystana siła robocza i niewykorzystane zasoby. Zatem, inflacja teoretycznie pomaga zwiększać produkcję, ponieważ więcej pieniędzy na rynku oznacza więcej transakcji, które można interpretować jako zwiększone zapotrzebowanie. Większy popyt z kolei stymuluje ponownie większą produkcję, która ma zaspokoić to zwiększające się zapotrzebowanie.
Umiarkowana inflacja nie szkodzi konsumentom i nie zmusza ich do odmawiania sobie zakupów. Wprost przeciwnie, prowadzi do wzrostu popytu, który umożliwia wzrost płac i zatrudnienia. Dzięki temu, ludzie mają więcej pieniędzy na konsumpcję, a więc koło się zamyka. Umiarkowana inflacja jest zatem dla ekonomii kluczowa.
Zdrowy poziom inflacji ułatwia kredytobiorcom spłatę kredytów pieniędzmi, które z powodu inflacji są warte mniej niż te, które pożyczyli. Można powiedzieć, że inflacja zmniejsza realne zadłużenie państw.
Przyczyny obecnej inflacji
Obecnie, wysoki poziom inflacji możemy przypisać kliku różnym czynnikom, z których najważniejszym wydają się stale odczuwane jeszcze skutki pandemii. Generalnie, przyczyny są trzy.
Początek Covidu
Wszystko zaczęło się od koronawirusa w 2020 roku, co skutkowało wydrukiem nowych pieniędzy i późniejszym ponownym wzrostem zapotrzebowania w momencie, w którym sytuacja ustabilizowała się. Wcześniej popyt wzrastał w przewidywalny sposób a inflacja utrzymywała się na niskich zdrowych poziomach przez wiele lat, by nagle skoczyć do rozmiarów oczekiwanych dopiero na przełomie lat 2023/2024. Firmy nie były wstanie na to zareagować, tym bardziej, że zaczęły pojawiać się trudności związane z globalnym łańcuchem dostaw. Problemy związane z pandemią w portach, magazynach, hurtowniach i sieciach logistycznych sprawiły, że w okresie, w którym zapotrzebowanie konsumentów gwałtownie rosło, wiele firm miało ograniczony dostęp do zasobów.
Jednocześnie koszty paliwa i siły roboczej wcale nie zmalały, co przymuszało przedsiębiorstwa na całej długości łańcucha dostaw do podwyższania cen – zwiększając inflację. W takim niestabilnym środowisku gospodarczym łańcuchy dostaw powinny być efektywne i umożliwiać szybkie reagowanie, by sprostać trudnościom. Jednak przedłużające się problemy w tym zakresie doprowadziły do stałego wzrostu kosztów, a tym samym ich przeniesienia na klientów w postaci wyższych cen.
Dodruk nowych pieniędzy
Spowolniona gospodarka potrzebowała impulsu, by ponownie ruszyć, a w okresie niskich stóp procentowych rozpoczęto dodruk nowych pieniędzy, które ludzie mogli pożyczać i wydawać. Dodruk nowych pieniędzy i ich rozdawanie obywatelom spowodowało wzrost popytu, a tym samym wzrost cen.
Wojna na Ukrainie
Kroplą przelewającą czarę inflacji stała się wojna na Ukrainie, która razem z niepewnością i kontrowersjami opiewającymi dostawy ropy i gazu ziemnego z Rosji stała się przyczyną wzrostów cen energii i dużych wahań na rynku energii, przede wszystkim w Europie.
Deflacja i Stagflacja
Deflacja
Łagodna inflacja jest naturalną cechą cyklu gospodarczego, która może być dobrą, złą, lub całkowicie neutralną kwestią, aczkolwiek deflacja jest zawsze powodem do obaw. Choć prawdą jest, że inflacja sprawia, że rzeczy są droższe, obniża ona jednak wartość długu (przy stopach procentowych na niskim poziomie), dlatego właśnie ludzie i przedsiębiorstwa nie przestają pożyczać pieniędzy. Co więcej, stosunkowo łatwo można ochronić swoje pieniądze przed inflacją dzięki inwestowaniu.
Deflacja to zjawisko, które jest odwrotnością inflacji. Przy deflacji dochodzi do spadku cen towarów i usług, co podnosi siłę nabywczą pieniędzy. Oznacza to także, że za tą samą sumę pieniędzy można kupić więcej towarów i usług. Na pierwszy rzut oka wygląda to jako coś pozytywnego, ale jest tak jedynie przez krótki czas.
Deflacja pojawia się w momencie, w którym na rynku jest duża liczba towarów i usług, a mało pieniędzy, które można by wydać na ich zakup. Przejawia się to spadkiem cen, który długoterminowo prowadzi do spadku zysków firm, co z kolei zmusza właścicieli firm do obniżenia wynagrodzeń, konieczności redukcji kosztów, a tym samym do ograniczonej liczby miejsc pracy. Wówczas nie tylko obniżają się płace, ale także wzrasta bezrobocie, a przede wszystkim wszelkie formy indywidualnych i firmowych inwestycji.
Deflacja jest obecnie postrzegana jako kryzys gospodarczy, który wiąże się z bezrobociem i z bardzo niską siłą produkcyjną dotyczącą towarów i usług. Przy deflacji przedsiębiorstwa i poszczególni ludzie generalnie gromadzą mniej środków, a w związku z tym ograniczają swoje wydatki, co zmniejsza popyt. Przy spadku zapotrzebowania, przedsiębiorstwa mają tendencję obniżać ceny towarów i usług, by zwiększyć popyt ze strony klientów.
Stagflacja
Stagflacja jest kombinacją stagnacji i inflacji. Jest to cykl gospodarczy, który charakteryzuje się bardzo małym wzrostem i wysokim poziomem bezrobocia, któremu towarzyszy inflacja. Dla regulatorów polityki gospodarczej takie połączenie jest szczególnie trudne, ponieważ usiłowanie poprawy jednego z tych czynników może skutkować nasileniem się drugiego.
Trójkąt powolnego wzrostu, wysokiego bezrobocia i szybko rosnącej inflacji wywiera na gospodarkę wielką presję. Dla gospodarstw domowych stagflacja oznacza, że ludzie zarabiają mniej pieniędzy jednocześnie płacąc za wszystko coraz więcej, od produktów spożywczych i leków po czynsze i dobra konsumpcyjne. Wraz ze spowolnieniem wydatków konsumenckich spadają również dochody przedsiębiorstw, co pogarsza całkowity wpływ na gospodarkę.
Przed inflacją można się zabezpieczyć
Nie jest to pierwszy i ostatni czas, w którym panuje wysoka inflacja, a w przypadku jej występowania stale obowiązuje ta sama reguła. Jeśli chcesz zmniejszyć wpływ inflacji na swoje oszczędności, powinieneś zaprząc swoje pieniądze do pracy i nie trzymając ich jedynie na koncie bankowym lub pod poduszką, gdzie regularnie tracą na wartości. Dobrym sposobem ochrony przed inflacją jest inwestowanie pasywne i szeroko zdywersyfikowany portfel inwestycyjny zawierający wszystkie klasy aktywów. Tak przygotowany portfel radzi sobie ze zmiennością na rynkach o wiele lepiej ze względu na ekspozycję na różnorodne instrumenty, co jest rozsądną ochroną na wypadek gorszych wyników w danym segmencie bądź regionie.
Podczas dużych zmian na rynkach, konieczne jest również trzymanie się właściwych reguł – długiego horyzontu inwestycyjnego i regularnych wpłat. W przypadku inwestowania z Portu, to jest praktycznie wszystko, o co musiałbyś się martwić, o całą resztę kwestii związanych z inwestowaniem martwimy się my, łącznie z przygotowaniem dla Ciebie Portfela na miarę, na podstawie wypełnionej przez Ciebie ankiety.
—————————————————————–
Na co zwrócić uwagę po przeczytaniu tego artykułu?
– Artykuł nie jest rekomendacją inwestycyjną.
– Historyczne wyniki inwestycji nigdy nie są gwarancją przyszłych zwrotów.
– Inwestycje na rynkach kapitałowych są zawsze ryzykowne.
– Portu nie gwarantuje osiągnięcia zysków z inwestycji na rynkach kapitałowych.
– Nie jesteś pewien, jaki profil ryzyka jest dla Ciebie odpowiedni lub czy np. inwestowanie tematyczne jest dla Ciebie? Wypełnij naszą ankietę inwestycyjną, by to sprawdzić.
